ARMENIANS NOT SUBJECTED TO RELOCATION - YER DEĞİŞTİRMEYE TABİ TUTULMAYAN ERMENİLER

ARMENIANS NOT SUBJECTED TO RELOCATION

The relocation decision has not been applied to all Armenians. At the beginning, a part of the Armenians living in the regions (In Urfa, Germis and Birecik, Erzurum, Aydin, Trabzon, Edirne, Canik, Cannakkale, Adapazari, Halep, Bolu, Kastamonu, Tekirdag, Konya and Karahisar-i sahib) have been kept out of the scope of migration. (1) But, thereafter, when it has been certain that these people were also involved in various severity events, majority of them been subjected to migration. (2) The ill and the blind were not subjected to relocation and the Catholic and the Protestant ones, the soldiers and their families, the officers, merchants, some workers and masters were not subject to migration, either. Likewise, in the telegraphs sent to the provinces, it is requested not to move the ill, the blind, the disabled and the old and to settle them in the city centers. (3)

With the telegraphs sent to the related provinces on August 2, 1915 and August 15^th 1915, it has been ordered not to subject the Armenians from the Catholic and Protestant sects to migration and to settle them in the cities they were currently in and to notify the number of their population. (5) The ones that have been subjected to migration by mistake have been settled in the cities they were currently in. (6). But among the ones that were kept out of the scope of migration, the ones that were observed to have harmful actions have been sent to new settlement regions regardless of their being Catholic or Protestant. (7)

In the coded telegraph sent to the provinces on August 15 1915, the Armenians providing service as officers and health personnel in the Ottoman army and their families have not been subjected to migration and left at their locations. (8) Besides this, the Armenians working in the branches of Ottoman Bank, in the Turkish Tobacco Monopoly and in some consulates have not been subjected to relocation, either, as long as they remained loyal to the government and their good behavior continued.

Furthermore, orphans and widowed women have not been subjected to migration and have been taken under protection in the villages and orphanages. (10) The children, who became orphans during the transportation have been sent to Sivas and settled in the orphanages there. (11) A general order was issued on April 30, 1916 about the Armenian families needing protection. With this order, the families with no guardians, whose male members either were transported or were in military service, were settled in the villages and towns, where there were no Armenians and their catering were met from the Immigrants’ Allowance. The children up to 12 were given to Muslim families at locations, where the orphanages were not sufficient and their education and development have been provided. 30 kurush was paid to the poor Muslim families to meet the expenses of the children from the Immigrants’ Allowance. Young and widowed women were permitted to marry Muslim men with their own will. (12)

REFERENCE:

Halacoglu, Prof. Dr. Yusuf, Facts Relating to the Armenian Displacement (1915), TTK Publication, Ankara, 2001

FOOTNOTES

1) Coding Office, no 54-A/155; no 56/ 114; no 56/ 225; no 56/ 226; no 57/89; no 57/177; no 59/ 218

2) Coding Office, no 54-A/271; no 54-A / 272 (July 22^nd 1331/ August 4^th 1915)

3) Coding Office, no 56/27; no 67/186

4) Coding Office, no. 54-A/ 251; no 55/20

5) Coding Office, no. 56/112 (September 6^th 1331/ September 19^th 1915, to Konya province)

6) About this issue, orders have been sent via telegraph to Sivas (Coding Office 56/176), Mamuretülaziz and Diyarbekir provinces (Coding Office no 56/172) on September 14^th 1331 / September 26^th 1915; to Konya (Coding Office, no 58/2) and Ankara (Coding Office, no 58/159) provinces on 1 Tesrinisani 1331 / November 14^th 1915.

7) A telegraph in this way has been sent to Adana province on August 1331 / September 2^nd 1915 (Coding Office, no. 55-A/23).

8) Coding Office, no. 55/18

9) Coding Office, no 56/36 (September 3^rd 1331 / September 16^th 1915); no 56/243 (September 17^th 1331 / September 30^th 1915); no 56/360 (September 28^th 1331 / October 11^th 1915).

10) Coding Office, no 54/411; no 54/450; no 54-A / 325

11) Coding Office, no 61/18-20

12) This order has been sent to Adana, Erzurum, Edirne, Halep, Hüdavendigar, Sivas, Diyarbekir, Mamuretülaziz, Konya, Kastamonu, Trabzon provinces and Izmit, Canik, Eskisehir, Karahisar-i sahib, Maras, Urfa, Kaysri, Nigde possessorships (Coding Office, no 63/147) and to Ankara province on May 17^th 1332 / May 30^th 1916 (Coding Office no 64/162).

YER DEĞİŞTİRMEYE TABİ TUTULMAYAN ERMENİLER

Yer değiştirme kararı bütün Ermenilere uygulanmamıştır. Başlangıçta bazı bölgelerde (Urfa'da Germiş ve Birecik, Erzurum, Aydın, Trabzon, Edirne, Canik, Çanakkale, Adapazarı, Halep, Bolu, Kastamonu, Tekirdağ, Konya ve Karahisar-ı sahip) yaşayan Ermenilerin bir bölümü göç dışında bırakılmışlardır(1). Fakat, daha sonra bunların da çeşitli şiddet olaylarına karıştıkları görülünce büyük bir kısmı göç ettirilmişlerdir(2). Hasta ve âmâlar yer değiştirmeye tabi tutulmadıkları gibi, Katolik ve Protestan mezhebinden olanlar, asker ve aileleriyle, memurlar, tüccarlar, bazı amele ve ustalar da göç ettirilmemişlerdir. Nitekim illere gönderilen telgraflarda, hasta, âmâ, sakat ve yaşlıların sevk edilmemeleri ve şehir merkezlerine yerleştirilmeleri istenmiştir(3).

2 Ağustos 1915 ve 15 Ağustos 1915 tarihinde ilgili illere gönderilen telgraflarla Katolik ve Protestan mezhebinde bulunan Ermenilerin göç ettirilmemesi ve bulundukları şehirlere yerleştirilerek nüfus sayılarının bildirilmesi emredilmiştir(4). Bu gibiler, il içinde şehirlere yerleştirilmişlerdir(5). Yanlışlıkla göç ettirilenler ise, araştırılarak o sırada bulundukları şehirlere yerleştirilmişlerdir(6). Fakat, göç dışı tutulanlardan, zararlı eylemleri görülenler; ister Katolik, ister Protestan olsun yeni yerleşim bölgelerine sevk edilmişlerdir(7).

15 Ağustos 1915'de illere gönderilen şifre telgrafla, Osmanlı ordusunda subay ve sağlık sınıflarında hizmet gören Ermeniler ve aileleri bulundukları yerlerde bırakılarak göç ettirilmemişlerdir(8). Bunun yanı sıra, merkezdeki ve taşradaki Osmanlı Bankası şubelerinde, reji idaresinde ve bazı konsolosluklarda çalışan Ermeniler de hükümete bağlı kaldıkları ve iyi halleri görüldükleri sürece tehcire tabi tutulmamışlardır(9).

Ayrıca, yetim çocuklar ve dul kadınlar da göç ettirilmeyerek, yetimhanelerde ve köylerde koruma altına alınmışlar ve kendilerine maddi yardımda bulunulmuştur(10). Yer değiştirme sırasında yetim kalan çocuklar da Sivas'a gönderilerek oradaki yetimhanelere yerleştirilmişlerdir(11). Korunmaya muhtaç Ermeni aileler hakkında 30 Nisan 1916'da genel bir emir yayınlanmıştır.

Bununla, erkekleri göç ettirilen veya askerde bulunan kimsesiz ve velisiz aileler, Ermeni ve yabancı bulunmayan köy ve kasabalara yerleştirilmiş, gıda ihtiyaçları Göçmen Ödeneği'nden verilmiştir. 12 yaşına kadar olan çocuklar, bölgelerindeki yetimhanelerin yeterli olmadığı yerlerde, zengin müslüman ailelerin yanına verilerek yetişmeleri ve eğitimleri sağlanmıştır. Hali vakti yerinde olmayan müslüman ailelerine Göçmen Ödeneği'nden çocukların gıda masrafı olarak 30 kuruş ödenmiştir. Genç ve dul kadınların kendi rızalarıyla, müslüman erkeklerle evlenmelerine izin verilmiştir(12).

KAYNAK:
Halaçoğlu, Prof. Dr. Yusuf-; Ermeni Tehcirine Dair Gerçekler (1915), TTK Yayını, Ankara 2001.

DİPNOTLAR
1) Şifre Kalemi., nr. 54-A/155; nr. 56/114; nr. 56/225; nr. 56/226; nr. 57/89; nr. 57/177; nr. 59/218.
2) Şifre Kalemi., nr. 54-A/271; nr. 54-A/272 (22 Temmuz 1331/4 Ağustos 1915).
3) Şifre Kalemi., nr. 56/27; nr. 67/186.
4) Şifre Kalemi., nr. 54-A/251; nr. 55/20.
5) Şifre Kalemi., nr. 56/112 (6 Eylül 1331/19 Eylül 1915, Konya vilayetine).
6) Bu hususta 13 Eylül 1331/26 Eylül 1915'de Sivas (Şifre Kalemi., nr. 56/176), Mamuretülaziz ve Diyarbekir vilayetlerine (Şifre Kalemi., nr. 56/172); 1 Teşrinisâni 1331/14 Kasım 1915'de Konya (Şifre Kalemi., nr. 58/2) ve Ankara vilayetlerine (Şifre Kalemi., nr. 58/159) telgrafla emirler gönderilmiştir.
7) Ağustos 1331/2 Eylül 1915 tarihinde Adana vilayetine bu yolda bir telgraf gönderilmiştir (Şifre Kalemi., nr. 55-A/23).
8) Şifre Kalemi., nr. 55/18.
9) Şifre Kalemi., nr. 56/36 (3 Eylül 1331/16 Eylül 1915); nr. 56/243 (17 Eylül 1331/30 Eylül 1915); nr. 56/360 (28 Eylül 1331/11 Ekim 1915).
10) Şifre Kalemi., nr. 54/411; nr. 54/450; nr. 54-A/325.
11) Şifre Kalemi., nr. 61/ 18-20.
12) Bu emir Adana, Erzurum, Edirne, Halep, Hüdavendigâr, Sivas, Diyarbekir, Mamuretülaziz, Konya, Kastamonu, Trabzon vilayetleriyle, İzmit, Canik, Eskişehir, Karahisar-ı sahib, Maraş, Urfa, Kayseri, Niğde mutasarrıflıklarına (Şifre Kalemi., nr. 63/147) ve 17 Mayıs 1332/30 Mayıs 1916'da da Ankara vilayetine (Şifre Kalemi., nr. 64/162) gönderilmiştir.